Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) là một loại virus tấn công hệ thống miễn dịch của cơ thể. Bệnh lây lan từ người sang người qua đường máu, đường tình dục và từ mẹ sang con. Xuất hiện từ hơn 40 năm trước, HIV hiện vẫn là một vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn trên toàn cầu, là một căn bệnh xã hội cực kỳ nguy hiểm. Cho đến nay, căn bệnh này đã cướp đi sinh mạng của khoảng 40,4 triệu người, gây suy giảm sức khỏe và chất lượng cuộc sống của những người không may mắc phải. Hiện tại vẫn chưa có cách chữa khỏi HIV. Cách điều trị hiện tại là dùng thuốc ARV – thuốc kháng virus giúp bệnh nhân kéo dài thời gian sống, cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ lây lan trong cộng đồng.
Thuốc ARV là gì?
ARV là gì là thắc mắc của nhiều người khi tìm hiểu về thuốc điều trị HIV. ARV là từ viết tắt của Antiretroviral, một loại thuốc đặc trị dùng cho người bị HIV. Loại thuốc này không thể loại bỏ hoàn toàn virus HIV nhưng lại kiểm soát và hạn chế được sự phát triển của loại virus này. Bên cạnh đó, ARV còn giúp ngăn ngừa sự lây nhiễm loại virus này cho người khác.
Thực tế, thuốc ARV được bào chế ở 3 nhóm chính đó là: Nhóm NNRTI, nhóm NRTI và nhóm PI. Cả 3 nhóm này đều có tác dụng giống nhau là đều kháng lại virus HIV, tuy nhiên chúng khác nhau ở liều lượng và cách sử dụng.
Tác dụng của thuốc ARV là gì?
Sau khi đã tìm hiểu về ARV là thuốc gì, chúng ta sẽ tìm hiểu về tác dụng của thuốc ARV là gì? Thuốc ARV không có khả năng chữa khỏi bệnh HIV hoàn toàn nhưng việc dùng thuốc giúp bệnh nhân cải thiện cuộc sống. Nếu điều trị ARV ổn, tải lượng VIRUS dưới ngưỡng phát hiện thì bệnh nhân có thể sống gần như người bình thường. Trong khi những trường hợp nhiễm HIV không dùng ARV thì thời gian chuyển sang giai đoạn AIDS là rất nhanh.
Tác dụng của thuốc ARV:
- Làm giảm nồng độ virus HIV trong máu và ngăn chặn sự nhân rộng của virus HIV.
- Tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể.
- Làm chậm hoặc ngăn chặn sự phát triển của HIV sang giai đoạn AIDS.
Thuốc ARV có mấy loại?
Đến năm 1996, nghiên cứu đã cho thấy những ưu điểm của việc kết hợp các loại thuốc ARV trong điều trị HIV. Sử dụng kết hợp các loại thuốc ARV để điều trị được gọi là liệu pháp kháng virus (ART). Hình thức trị liệu này được Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (DHHS) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị cho tất cả bệnh nhân nhiễm HIV. Phác đồ điều trị HIV ban đầu điển hình bao gồm kết hợp ít nhất 3 loại thuốc điều trị HIV từ tối thiểu 2 nhóm thuốc.
Những loại thuốc ARV thường được chia thành 8 nhóm tùy theo giai đoạn của vòng đời HIV bị chúng ức chế. Các kết hợp phổ biến trong liệu pháp kháng virus bao gồm 2 NRTI và 1 NNRTI, 1 PI hoặc 1 II. Các nhóm thuốc cụ thể như sau:
- Nhóm thuốc ức chế enzym sao chép ngược tương tự nucleosid và nucleotid (NRTI): abacavir, emtricitabine, lamivudine, tenofovir disoproxil fumarate, zidovudine
- Nhóm thuốc ức chế enzym sao chép ngược không có cấu trúc nucleosid (NNRTI): efavirenz, etravirine, nevirapine, rilpivirine, delavirdine
- Chất ức chế kết hợp (FI): enfuvirtide
- Thuốc ức chế protease (PI): atazanavir, darunavir, fosamprenavir, ritonavir, saquinavir, tipranavir
- Thuốc đối kháng CCR5: maraviroc
- Nhóm thuốc ức chế men tích hợp integrase (II): dolutegavir, raltegravir, elvitegravir, bictegravir
- Thuốc ức chế sau gắn: ibalizumab
- Thuốc tăng cường dược động học: cobicistat.
Một số tác dụng phụ của ARV và cách xử lý khi gặp tác dụng phụ
Sau khi tìm hiểu xem tác dụng của thuốc ARV là gì, chúng ta sẽ tìm hiểu về tác dụng phụ của nó. Một số tác dụng phụ thường gặp là:
Nôn hoặc buồn nôn
Để hạn chế việc buồn nôn, bệnh nhân có thể uống thuốc trong hoặc ngay sau bữa ăn hoặc có thể uống thuốc chống nôn trước khi uống thuốc ARV 30 phút.
Tiêu chảy
Nếu uống thuốc và thấy bị tiêu chảy, bệnh nhân cần uống oresol để bù nước, điện giải. Nếu nặng hơn thì cần truyền dịch hoặc có thể phải dùng các thuốc chống tiêu chảy để hạn chế tình trạng này tạm thời.
Đau đầu
Trường hợp bệnh nhân thấy đau đầu khi dùng thuốc có thể dùng các thuốc giảm đau thông thường, ví dụ như paracetamol để giảm bớt đau đầu.
Đau bụng, khó chịu ở bụng
Khi gặp vấn đề này, người bệnh cần phải theo dõi kỹ. Trường hợp đau liên tục thì cần đến ngay cơ sở y tế nơi cấp thuốc để được xử lý, thậm chí là phải thay thế thuốc khác hoặc đổi phác đồ điều trị HIV.
Nổi ban đỏ, ngứa
Nếu dị ứng nhẹ thì có biểu hiện ban đỏ rải rác, ngứa… Bệnh nhân có thể khắc phục bằng cách uống thêm thuốc kháng histamin. Tuy nhiên nếu dị ứng nặng thì cần ngừng thuốc ngay và đến các trung tâm y tế có đủ điều kiện.
Thiếu máu
Một số thuốc ARV gây ức chế tủy xương làm cho tủy xương giảm khả năng sinh ra hồng cầu gây thiếu máu với các biểu hiện thường thấy như hoa mắt, chóng mặt. Thường xuất hiện sau khoảng 4-6 tuần hoặc có thể xuất hiện sau vài tháng điều trị HIV bằng thuốc ARV. Bệnh nhân có thể bổ sung vitamin B12, viên sắt, folic,… để khắc phục tình trạng nói trên.
Rối loạn giấc ngủ, hay gặp ác mộng
Đối với tình trạng rối loạn giấc ngủ bệnh nhân nên dùng thuốc vào buổi tối, trước khi đi ngủ. Các triệu chứng này thường sẽ không kéo dài nên người bệnh có thể dùng các loại thuốc an thần, thuốc hỗ trợ để ngủ ngon hơn.
Bệnh lý thần kinh ngoại vi
Bệnh nhân thường có biểu hiện rối loạn cảm giác ngoại vi, chủ yếu ở đầu chi, biểu hiện tê bì, rát bỏng hoặc đau. Nếu bị nặng sẽ khiến người bệnh đi lại khó khăn, mất cảm giác nhiều nơi. Bệnh lý này thường xuất hiện vào tháng thứ 6 điều trị HIV. Bệnh nhân có thể dùng vitamin nhóm B liều cao, nếu nặng phải thay thế thuốc.
Ngoài ra thuốc cũng có thể gây độc với gan, thận, rối loạn phân bố mỡ,… Do các thuốc ARV đều có nhiều tác dụng phụ, vì thế trong quá trình dùng thuốc nếu thấy có biểu hiện khác thường nào, bệnh nhân cần thông báo ngay cho bác sĩ điều trị HIV biết để có cách xử trí phù hợp.
Lưu ý khi sử dụng ARV
Vì có nhiều tác dụng phụ như trên nên khi dùng thuốc ARV, người bệnh cần chú ý như sau:
Đối tượng sử dụng
Khi kê đơn cho bệnh nhân vào điều trị bằng thuốc ARV, bác sĩ phải dựa vào giai đoạn lâm sàng của người bệnh và số lượng tế bào CD4. Theo “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị HIV” của Bộ Y tế, nếu có xét nghiệm CD4, chỉ định điều trị ARV khi:
Người nhiễm HIV giai đoạn lâm sàng 4 (có các triệu chứng như: Sút cân trên 10% trọng lượng cơ thể kèm theo sốt kéo dài hơn 1 tháng hoặc tiêu chảy kéo dài hơn 1 tháng không rõ nguyên nhân; nhiễm Herpes mạn tính ở môi, miệng, cơ quan sinh dục…; viêm phổi, nhiễm Candida thực quản,…) thì không cần phụ thuộc số lượng tế bào CD4.
Người nhiễm HIV giai đoạn 3 (sút cân nặng không rõ nguyên nhân trên 10% trọng lượng cơ thể, tiêu chảy không rõ nguyên nhân kéo dài hơn 1 tháng; sốt không rõ nguyên nhân từng đợt hoặc kéo dài trên 1 tháng; nhiễm nấm Candida miệng tái diễn,… ) với CD4<350TB/mm3.
Người nhiễm HIV giai đoạn lâm sàng 1, 2 với CD4 < 250 TB/mm3. Nếu không làm được xét nghiệm CD4, chỉ điều trị ARV khi bệnh nhân HIV ở giai đoạn lâm sàng 3,4.
Nguyên tắc trong quá trình sử dụng điều trị
Một trong những nguyên tắc quan trọng đối với những bệnh nhân nhiễm HIV đó là phải tuân thủ tuyệt đối theo chỉ định của bác sĩ điều trị. Các nguyên tắc mà bệnh nhân dùng thuốc ARV cần phải ghi nhớ đó là:
- Uống thuốc đúng giờ và đều đặn hàng ngày. Thiết kế khẩu phần ăn phù hợp với loại thuốc mà người bệnh đang sử dụng.
- Nói không với bia, rượu, thuốc lá… Vì chúng sẽ gây ra những tác dụng không mong muốn đối với người bệnh mà nguy hiểm nhất đó là ảnh hưởng tới gan và thận.
- Dùng đúng loại thuốc đã được bác sĩ chỉ định. Không được tự ý thay đổi thuốc nếu không có sự đồng ý của bác sĩ.
- Người nhiễm HIV nên tiếp cận sớm với quá trình điều trị bằng ARV vì thuốc sẽ giúp cho bệnh nhân cải thiện được sức khỏe và tránh bệnh chuyển sang giai đoạn AIDS.
- Cần phải kiểm tra định kỳ để theo dõi tác dụng của thuốc, đồng thời phát hiện sớm điều bất thường của cơ thể.
Liên hệ tư vấn hỗ trợ điều trị HIV tại nhà
- Chuyên đề nghiên cứu và phổ cập kiến thức điều trị bệnh truyền nhiễm (HIV, Viêm gan virus A,B,C…)
- Địa chỉ: Số 85 Vũ Trọng Phụng, Thanh Xuân Trung, Thanh Xuân, Hà Nội
- Dược sĩ Thủy: 0865521080 (telegram)
- Dược sĩ Hải: 0869191080 (zalo)
- Website: Benhtruyennhiem.com
